ΟΙ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ

Οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης φτάνουν στις αρχές του αιώνα μας τις 45.000 άτομα. Αυτό το 25% ζει στις συνοικίες της Άνω Πόλης που σκαρφάλωναν το λόφο μέχρι την Ακρόπολη.Οι δρόμοι καθαρίζονταν τακτικότερα σε αντίθεση με τους δρόμους των ελληνικών και εβραϊκών συνοικιών για τις οποίες οι Τούρκοι κατακτητές δεν μεριμνούσαν. Επίσης τακτικά καθαριζόταν η γειτονιά των Δυτικών, ο Φραγκομαχαλάς, καθώς και  η παραλιακή οδός.

Πηγή: Ενεπεκίδης Κ. Π. , Η Θεσσαλονίκη στα χρόνια 1875 - 1912 , εκδ. Κυριακίδη , σ .290.

Πηγή: Francois Georgeon,"Η “Σελανίκ” των μουσουλμάνων και των ντονμέδων", εκδ. Εκάτη 1994.

Οι τουρκικές συνοικίες βρίσκονταν κυρίως στα ψηλότερα μέρη της πόλης, στο λεγόμενο "μπαΐρι''. Ορισμένες υπήρχαν και σε χαμηλότερα σημεία, αλλά ο πυρήνας της τουρκικής περιοχής ήταν η Άνω Πόλη, το πιο υγιεινό και ήσυχο κομμάτι της Θεσσαλονίκης, με την πανοραμική θέα στον κόλπο. Η επιλογή της περιοχής, που είχε γίνει από την αρχή της εγκατάστασης των Τούρκων κατοίκων στην πόλη αμέσως μετά την άλωση. Είχε σχέση και με την ιδιότητα του κυρίαρχου, που έπρεπε να βρίσκεται πιο ψηλά από τους υποτελείς του. 

Η κατασκευή των σπιτιών 

Τα τούρκικα σπίτια είναι διώροφα ή τριώροφα, βαμμένα κόκκινα και είχαν στο πίσω μέρος μεγάλες αυλές , με πηγάδια , σιντριβάνια, κήπους και πολλά δέντρα. Στην πρόσοψη είχαν μπαλκόνια , χαγιάτια και σαχνισιά με χρωματιστά τζάμια και καφάσια.

Εκεί κάθονταν τα κορίτσια κι έβλεπαν τους νέους να περνούν στα καλντερίμια, δίχως να τα βλέπει κανείς, ούτε καν ο ήλιος, αφού τα χρόνια εκείνα η λευκή επιδερμίδα μαζί με το πάχος, ήταν στοιχεία της γυναικείας ομορφιάς (“τα πάχη μου τα κάλλη μου” έλεγαν).

Πηγή: Μουτσόπουλος Ν., Θεσσαλονίκη 1900-1917. Μόνο κατέβαιναν και χαίρονταν τους κήπους με τη συνοδεία μουσικής από ούτι και βιολί. Πηγή: Χασιώτης, Ευδαίμων βαβυλών βασιλεύουσα τριών αυτοκρατοριών, σελ.209

Στους χριστιανούς δεν επιτρεπόταν να κτίζουν ψηλότερα σπίτια από τους Τούρκους, τα σπίτια των οποίων είχαν διαφορά ενός ορόφου.

Πηγή: Ενεπεκίδης Κ. Π. , Η Θεσσαλονίκη στα χρόνια 1875 - 1912 , εκδ. Κυριακίδη , Θεσσαλονίκη 1988 , σ .290.

Μπορεί τα δρομάκια να είναι στενά, αλλά τα σπίτια έχουν αυλές ή κήπους, χαμένα στο πράσινο. Το γεγονός αυτό τους έδινε έναν τελείως διαφορετικό αέρα από αυτόν των φτωχών εβραϊκών και των ελληνικών συνοικιών που είχαν συμπιεστεί προς τα χαμηλότερα τμήματα της πόλης και είχαν  παλιά ξύλινα σπίτια κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο.

Πηγή: Ενεπεκίδης Κ. Π. , Η Θεσσαλονίκη στα χρόνια 1875 - 1912 , εκδ. Κυριακίδη , Θεσσαλονίκη 1988 , σ .290.

 Δρόμοι της πόλης (1915-1918)

Musee Albert Kahn, Thessalonique 1913-1918 Οδηγός Έκθεσης Μ.Ι.Ε.Τ. 21/3-2/6/2000Thessalonique 1913-1918 Οδηγός Έκθεσης Μ.Ι.Ε.Τ. 21/3-2/6/2000

 Λεξιλόγιο:

·   Τα σαχνισιά ήταν κλειστοί εξώστες με παράθυρα που προστατεύονταν από καφάσια.

·   Τα μπαλκόνια ήταν εξώστες δίχως στέγη, που στηρίζονταν σε ξύλινα δοκάρια ή σε σιδερένιες απλές ή δουλεμένες με τέχνη , ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες και το γούστο του νοικοκύρη.

·      Τα χαγιάτια ήταν σκεπασμένοι χώροι που στήριζαν την οροφή .Ήταν κατασκευασμένα με κατακόρυφα δοκάρια και βρίσκονταν στην εσοχή ή στην προεξοχή της πρόσοψης. Χρησίμευαν για να δίνουν περισσότερο φως στο εσωτερικό του σπιτιού και για τον εξαερισμό του.

           Πηγή: Τομανάς Κ.,Οι κάτοικοι της παλιάς Θεσσαλονίκης, εκδ.Εξάντας , Αθήνα 1992 . 

Περιγραφή ενός τούρκικου, αρχοντικού σπιτιού (εσωτερικό)

          Παρουσιάζει πραγματικά ενδιαφέρον μια περιγραφή του εσωτερικού ενός αρχοντικού σπιτιού, των μέσων 19 αιώνα (1860) . Πρόκειται για το αρχοντικό του διοικητή της Θεσσαλονίκης Χουσνη Πασά που επισκέφτηκε η  Mary Adelaide Walker, περιγράφει στο βιβλίο της Through to the Albanian Lakes. 

     '' Μια μέρα πήγα με την κυρία Κ. επίσκεψη στη γυναίκα του διοικητή Χουσνή Πασά». Στην είσοδο μας υποδέχθηκαν δύο –τρεις υπηρέτες και μας συνόδεψαν στο πάνω πάτωμα. Διασχίσαμε μια μεγάλη σάλα και μπήκαμε σε ένα άνετα επιπλωμένο δωμάτιο, σύμφωνα με το τούρκικο γούστο. Τα κύρια  δωμάτια στα τούρκικα σπίτια είναι σε γενικές γραμμές κατασκευασμένα με τέτοιον τρόπο ώστε να έχουν πολλά παράθυρα το ένα κοντά στο άλλο στη μια άκρη και ένα, δύο, τρία ή και περισσότερα.  Ολόγυρα είναι απλωμένα χαλάκια όπου κάθονται οι υπηρέτες και τα παιδιά όταν θέλουν να καθίσουν στο πάτωμα, το οποίο το καλοκαίρι είναι σκεπασμένο με ψάθες και το χειμώνα με χαλιά. Τα τραπέζια είναι σχεδόν άγνωστα στα τούρκικα σπίτια.

     Το δωμάτιο το στολίζουν κυρίως με ποτήρια και βάζα από ευρωπαϊκή πορσελάνη, βαλμένα σε μια σειρά από εσοχέςστο βάθος του δωματίου, με ένα- δύο πορτοκάλια ή κανένα λεμόνι για ποικιλία. Οι τοίχοι των δωματίων τους είναι απλώς ασπρισμένοι, τα ταβάνια όμως πάντα είναι σχεδόν πάντα σκαλισμένα και βαμμένα. Μπροστά απ' τις πόρτες κρέμονται κουρτίνες, αντικείμενο πολυτέλειας που συναντιέται, με ελαφρές παραλλαγές, στο σπιτικό του Τούκου. Η πραγματικότητα όμως και η μεγαλύτερη πολυτέλεια των σπιτιών είναι η καθαριότητα, η πάστρα και άφθονος καθαρός αέρας. ''  

Πηγή: Μουτσόπουλος, Θεσσαλονίκη 1900-1917 

ΚΡΗΝΕΣ

Οι Τούρκοι έδιναν μεγάλη σημασία στο νερό. Κατά το Κοράνι, είναι θεάρεστη πράξη η κατασκευή ενός τσεσμέ, δηλαδή μιας βρύσης για να πίνει νερό ο κοσμάκης.  Ο κάθε πλούσιος μπέης, λοιπόν, έχτιζε στη γειτονιά του ή στην ύπαιθρο μια βρύση και κοντά της φύτευε μερικά πλατάνια.

Στη μαρμάρινη πλάκα της βρύσης έγραφε τ’ όνομά του, για να τον ευλογούν οι συμπολίτες του και να μην τον ξεχάσει ο θεός όταν ερχόταν η ώρα να τον καλέσει κοντά του.

 Βέβαια έχτιζαν και βρύσες στη μνήμη αγαπημένων προσώπων τους που χάθηκαν  όπως η κόκκινη βρύση στην Άνω πόλη.

Η κόκκινη βρύση

Βρίσκεται επί της οδού Ακροπόλεως. Έχει δώσει το όνομά της σ' ολόκληρη της γειτονιά. Στην πρόσοψή της γράφει επάνω στα αραβικά ένα απόσπασμα από το Κοράνι ότι το νερό είναι πηγή της ζωής κι από κάτω στα αραβικά:

«Αυτή είναι η βρύση της μακαρίτισας Ναμικά Χανούμ, εγγονής του μουφτή Ιμπραήμ Μπέη. [πείτε] μια φατίχα [κορανικό εδάφιο] για την ψυχή της. Έτος 1328 [1910].»

 Έναν αιώνα αργότερα, η βρύση στέκει ακόμη. Μπροστά της υπάρχει ένα πλατάνι, που μοιάζει συνομήλικό της.
Πηγή: http://valiacaldadog.blogspot.gr/2012/02/blog-post_07.html

επόμενη σελίδα